Simple Past Tense: Sadece -di’li Geçmiş Zaman mı? Present Perfect’ten Farkı Ne?

Merhaba! İngilizce zamanlar kategorisinde daha önce, İngilizce öğrenenlerin belki de en çok zorlandığı zaman olan Present Perfect Tense’in detaylarını akratmaya çalıştım. Geçmişte olan bir olayın şu an ile nasıl bir köprü kurduğunu, “lahmacun” örneğiyle kavramıştık. Bu yazıda ise o köprüyü kurmayan, işini geçmişte halledip bugüne hiç bulaşmayan, daha net ve daha tanıdık bir zamana göz atacağız: Simple Past Tense. Bu bizim dilimizde tam karşılığı olan bir zamandır. ( Örneğin Present perfect tensin tam karşılığı yok)

Türkçedeki “-di’li geçmiş zaman” kuralının en net karşılığı olan bu tense, aslında İngilizcede en sık karşılaşacağınız ve en çok kullanacağınız yapılardan biridir. Peki onu Present Perfect’ten ayıran keskin çizgi nedir? önce matematiğini anlayalım.

Simple Past Tense’in Matematiksel Dizilimi (Cümle Yapısı)

Bu zamanın en temel kuralı, fiillerin 2. hallerini (Verb 2) kullanmaktır. Burada fiiller düzenli (regular) ve düzensiz (irregular) olarak ikiye ayrılır.

• Düzenli Fiiller: Sonuna -ed takısı alırlar. (Örn: play -> played, watch -> watched)
• Düzensiz Fiiller: Belirli bir kuralı yoktur, kelime değişime uğrar ve ezberlenmesi gerekir. (Örn: go -> went, see -> saw)

Olumlu Cümleler

Formül oldukça basit: Özne + Fiilin 2. Hali (formül: s+v2)

• I worked yesterday. (Dün çalıştım.)
• He saw a movie last night. (Dün gece bir film izledi.)
• They went to İzmir two years ago. (İki yıl önce İzmir’e gittiler.)

Olumsuz Cümleler

Olumsuz yapmak için devreye did not (kısaca didn't) girer ve en önemlisi, fiil yalın hale (Verb 1) geri döner! (did, do fiilinin ikinci halidir doğru mu?)

Formül: Özne + didn't + Fiilin 1. Hali

• I didn’t work yesterday. (Dün çalışmadım.)
• He didn’t see a movie last night. (Dün gece bir film izlemedi.)
• They didn’t go to İzmir two years ago. (İki yıl önce İzmir’e gitmediler.)

Soru Cümleleri

Soru sorarken Did yardımcı fiili cümlenin başına gelir ve aynı olumsuz cümlede olduğu gibi, fiil yine yalın hale (Verb 1) döner.

Formül: Did + Özne + Fiilin 1. Hali?

• Did you work yesterday? (Dün çalıştın mı?)
• Did he see a movie last night? (Dün gece bir film izledi mi?)
• Did they go to İzmir two years ago? (İki yıl önce İzmir’e gittiler mi?)

Ne Zaman Kullanılır? (En Önemli Kısım)

Gelelim en can alıcı noktaya. Simple Past Tense’i ne zaman kullanmalıyız?

1. BİTMİŞ Zaman, BİTMİŞ Eylem

Bu kural, Simple Past Tense’in kimliğidir. Eğer bir eylem, geçmişte belirli bir zamanda gerçekleştiyse ve hem eylem hem de o zaman dilimi artık bittiyse, Simple Past Tense kullanılır. Cümlenin içinde eylemin ne zaman yapıldığını belirten zaman zarfları vardır.

Anahtar Zaman Zarfları: yesterday, last night, last week, five minutes ago, in 2010, when I was a child...

• She graduated from university in 2018. (2018’de üniversiteden mezun oldu.) – 2018 yılı bitti, mezuniyet eylemi de o yılda kaldı.
• We visited the museum last month. (Geçen ay müzeyi ziyaret ettik.) – Geçen ay bitti, ziyaret eylemi de o ayda kaldı.
• I called you an hour ago. (Seni bir saat önce aradım.) – Bir saat öncesi bitti, arama eylemi de o anda kaldı.

2. Hikaye Anlatımı ve Sıralı Olaylar

Geçmişte yaşanmış bir olayı veya bir hikayeyi anlatırken, eylemleri oluş sırasına göre art arda sıralamak için Simple Past Tense kullanırız.

• This morning I woke up late, I skipped breakfast and I ran to the bus stop. (Bu sabah geç uyandım, kahvaltıyı atladım ve otobüs durağına koştum.)

3. Geçmişteki Alışkanlıklar

Eskiden yaptığımız ama artık yapmadığımız alışkanlıkları ifade ederken de bu zamanı kullanabiliriz. (used to yapısıyla benzer bir anlam taşır.)

• I played basketball every day when I was a student. (Öğrenciyken her gün basketbol oynardım.)

En Büyük Karşılaştırma: Simple Past vs. Present Perfect

İşte geldik o meşhur sorunun cevabına. İki zaman arasındaki farkı anlamanın en iyi yolu, senaryolar üzerinden gitmektir. Unutmayın: Simple Past geçmişin bir fotoğrafını çeker, Present Perfect ise geçmişten bugüne uzanan bir köprü kurar.

Senaryo 1: Lahmacun İkilemi

• I ate lahmacun yesterday. (Simple Past)
  • Anlamı: Dün lahmacun yedim. Bu bilgi dün yaşandı ve bitti. Bugünle hiçbir ilgisi yok. Belki bugün canım yine lahmacun yemek istiyordur, bilemeyiz. Olay dünde kaldı.
• I have eaten lahmacun this week. (Present Perfect)
  • Anlamı: Bu hafta lahmacun yedim. “Bu hafta” henüz bitmediği için, geçmişteki bu eylemin şu anki kararıma (“bugün canım lahmacun istemiyor”) bir etkisi var. Olayın sonucu şu ana bağlanıyor.

Senaryo 2: Kayıp Anahtar Vakası

• I lost my keys. (Simple Past)
  • Anlamı: Anahtarlarımı kaybettim. Sadece geçmişte böyle bir olayın yaşandığını belirtiyorum. Belki dün kaybettim ama sonra buldum. Cümlenin şu anki durumla bir bağlantısı yok.
• I have lost my keys. (Present Perfect)
  • Anlamı: Anahtarlarımı kaybettim. Sonuç: Şu anda anahtarlarım yok ve belki de eve giremiyorum. Geçmişteki eylemin şu an üzerinde bariz bir etkisi var.

Bilgini Test Et: Alıştırmalar

Aşağıdaki boşlukları parantez içindeki fiillerin doğru haliyle (Simple Past veya Present Perfect) doldurun.

1. I ________ (see) that movie three times. It’s my favorite.
2. She ________ (move) to London in 2021.
3. We ________ (not decide) where to go on holiday yet.
4. ________ you ________ (finish) your homework last night?
5. He ________ (just / leave) the office. You can’t catch him.

---

Cevaplar: 1. have seen | 2. moved | 3. haven’t decided | 4. Did … finish | 5. has just left

Sonuç

Gördüğünüz gibi Simple Past Tense, sınırları net bir zamandır. Geçmişte yaşanmış ve o anda noktalanmış olaylar için kullanılır. Present Perfect Tense ise geçmişle bugün arasında görünmez bir bağ kurar. Bu ayrımı kavramanın en iyi yolu, bol bol örnek görmek, dinlemek ve hata yapmaktan korkmadan pratik yapmaktır. Tıpkı bir önceki yazıda söylediğimiz gibi, bazı şeyler anlatılınca değil, siz fark ettiğinizde, yani hazır olduğunuzda anlaşılır.

Çok önemli küçük bir detay daha

Hatırlatma: Simple past tense ve Present Perfect tense arasındaki zaman farkını Türkçeye (çok sıklıkla) -di li geçmiş zamanı tercüme ettiğimiz gibi tercüme ediyoruz. Yani ‘Türkçe de anahtarımı kaybettim’ cümlesi klasik -di li geçmiş zaman cümlesidir. İşin ilginç tarafı şu; Biz Türkçe’de bu ve benzeri bir basit geçmiş zaman cümlesine ‘present perfect tense anlamını veya ‘-di li geçmiş zaman anlamını ekstra kelimelerle değil davranış tutum ve üslubumuzla ekleriz. Spesifik olarak sorulduğu zaman da zaten ekstra açıklama yaparız. Derin dil felsefesi ve antropolojik detaylarda kaybolmadan 🙂 -di li geçmiş zamanla ilgili son detaylara geçmek isterim.

Durum zaman ve -di li geçmiş zaman

Sadece fiillerin değil, hal, an ve durumların da -di li geçmiş halleri vardır. Yani durum zamandaki -di ekini kesinlikle karıştırmamak gerekir. ne demek istiyorum dikkat:

Yürüdüm, gördüm, sordum kelimelerindeki -di li geçmiş zaman yapısıyla

hastaydım, evdeydim, öğrenciydim kelimelerindeki -di li geçmiş zaman yapısı farklıdır

Çünkü hasta olmak, evde olmak, öğrenci olmak: to be fiilinin (olmak fiilinin) mevzusudur. Yani ‘am is are’ yardımcı fiillerinin (bizim dilimizdeki -im, ım, sın, sin, gibi) geçmiş zamanlarıyla, fillerin geçmiş zamanları da yanılgıya sebep olabileceği için bu detaya çok dikkat.

Ayrıca klasik fiil ve durum fiil aynı geçmiş zaman cümlesinde karşı karşıya geldikleri zaman ortaya yeni bir zaman çıkıyor. Past progressive tense. O yazıyı hazırladığım buradaki linki güncelleyeceğim.