Dil eğitiminde sözlük kullanımı

İlk kez karşılaştığımız ve anlamını bilmediğimiz bir kelimenin Türkçesini görmek için sözlüğe bakmak eski moda bir davranış gibi görünse de kalıcı kelime öğrenimi konusunda daha faydalı olabilir.

Dijital sözlükler daha hızlı erişim sunar ve günümüzde bu tür çevrim içi sözlükler cep telefonlarımızda vazgeçilmez uygulamalarımız arasındadır. Dijital veya basılı sözlüklerle en çok haşır neşir olanlar da dil eğitimi alan, öğrenen veya söz konusu yabancı dile hâkim olanlar ve tercüme sektöründe olanlardır. Sözlük uygulamaları, özellikle tercüme sırasında hızlı bir karşılık bulma adına daha pratik olabilir. Ancak kelime çalışması söz konusuysa basılı sözlük daha yararlıdır. E tabii dijital sözlüklerin gereksiz oldukları çıkarımına varmak da doğru olmaz.

Sözlük kullanmak çevrimiçi sözlüklere kıyasen çok daha kalıcı bir öğrenme deneyimi olabilir.

Kitap veya herhangi bir metin okurken gözümüzle gördüğümüz kelimenin direkt anlamına hızlıca ulaşabildiğimiz dijital sözlüklere kıyasla, basılı sözlüklerde arama yaparken gözümüz ve dolayısıyla zihnimiz çok daha fazla kelimeyle karşı karşıya gelir. Gözle sayfaları taramak, alfabetik sıralamaya dikkat ederken aynı sayfadaki onlarca kelimeyi de görmek demektir. Manuel (elle yapılan) tarama, hafızayı daha fazla meşgul eder. Bu da rastlantısal öğrenmeye zemin hazırlar.

Basılı sözlük kullanırken kelimeyi manuel (elle) arama eylemi, sadece motor becerilerimizi değil, aynı zamanda bilişsel süreçlerimizi de meşgul eder. Bu dikkat gerektiren süreç sırasında, gözümüzün asıl aradığımız kelimeye ulaşmak için sayfa üzerindeki diğer kelimeleri taraması, rastlantısal öğrenme (serendipitous learning) adı verilen değerli bir yan etki yaratır. Bu durum, aradığımız kelimenin haricindeki ilgili diğer kelimelerin de pasif olarak zihnimize kaydolmasını sağlar. Dijital sözlüklerin aksine, bu şans eseri keşifler, kelime dağarcığımızı farkında olmadan genişletir ve öğrenilen kelimenin bağlamsal ilişkiler ağını güçlendirerek kalıcı hafızaya geçişini destekler.

Kendiniz deneyerek sonucu değerlendirin. Bilmediğiniz 10 kelimenin 5’ini sözlük tarayarak ve diğer 5 kelimeyi de dijital sözlük uygulamasından hızlıca bakarak hangisinin aklınızda daha fazla kaldığına daha sonra karar verin.